Ikona 21 koptyjskich męczenników zabitych w Libii

Blog
21 mężczyzn w pomarańczowych kostiumach, zmuszonych do tego, by paść na kolana
21 mężczyzn w pomarańczowych kostiumach, zmuszonych do tego, by paść na kolana

Koptowie Tawadros, Magued, Hany, Ezzat, Malak, Samuel, Malak, Luka, Sameh, Milad, Essam, Youssef, Bishoy, Samuel, Abanoub, Girgis, Mina, Kiryollos, Gaber i Girgis wyjechali do Libii by pomóc materialnie swoim rodzinom. Matthew Ayariga pochodził prawdopodobnie z Ghany i również przyjechał do Libii do pracy. Mieszkali razem. Do domów nigdy nie wrócili. Zostali uprowadzeni, a następnie zabici 15 lutego 2015 roku przez terrorystów Państwa Islamskiego na plaży w Syrcie w Libii. W momencie egzekucji klęczeli wzdłuż linii brzegowej ubrani w pomarańczowe kombinezony – nawiązujące do ubiorów więźniów przetrzymywanych w amerykańskim Guantanamo.

Tatuaż krzyża na nadgarstku
Tatuaż krzyża na nadgarstku

Zostali rozpoznani jako chrześcijanie przez krzyże wytatuowane na nadgarstkach – tradycyjna forma manifestacji wiary wśród chrześcijan koptyjskich w Egipcie. Nagrany w trakcie egzekucji film opatrzono komentarzem nawołującym do walki z „narodami krzyża”. Miało to zastraszyć wspólnoty chrześcijańskie w regionie i na świecie.

Jeśli chodzi o Matthew Ayarigę nie wiemy, jak naprawdę miał na imię i czy wcześniej był chrześcijaninem, ale według przekazów Kościoła koptyjskiego oraz świadków związanych z wydarzeniami w Libii – widząc wiarę i odwagę współwięźniów, zadeklarował wiarę w Chrystusa tuż przed egzekucją i podzielił ich los. Cytuje się go jako mówiącego: „Ich Bóg jest moim Bogiem” (lub podobne słowa). Kościół koptyjski uczcił go jako Mateusza Afrykańskiego (czasem: „Mateusz, męczennik wiary”), co jest tradycyjną praktyką w przypadku chrztu pragnienia lub chrztu krwi (czyli męczeństwa w sytuacji, gdy nie było możliwości formalnego przyjęcia chrztu), na znak jego decyzji i męczeństwa.

Egzekucja spotkała się ze stanowczym potępieniem międzynarodowej opinii publicznej. W Egipcie ogłoszono żałobę narodową, a Kościół koptyjski uznał zamordowanych za męczenników wiary – świętych, którzy oddali życie za Chrystusa. Ich imiona wpisano w 2017 roku do synaksarionu, czyli koptyjskiego kalendarza świętych, a w miejscowości Al-Aor (arab. العور, Górny Egipt, ok. 250 km na południe od Kairu), skąd pochodziło większość z nich, wybudowano kościół-mauzoleum ku ich czci.

Wycieczka do męczenników Libii w Kościele Męczenników Wiary – Wioska Al-Aor, Samalut

W 2019 roku w katolickiej bazylice św. Bartłomieja na Wyspie Tyberyjskiej w Rzymie – miejscu poświęconym pamięci nowych męczenników XX i XXI wieku – odsłonięto ikonę przedstawiającą 21 męczenników z Libii. Praca została napisana w tradycji wschodniej ikonografii, z zachowaniem elementów koptyjskich. Przedstawia zamordowanych chrześcijan w pomarańczowych szatach, stojących na brzegu morza, z aureolami nad głowami i spokojnym wyrazem twarzy.

21 koptyjskich męczenników z Libii, Autor Tony Rezk, 2015.
21 koptyjskich męczenników z Libii, autor Tony Rezk, 2015.

Papież Franciszek wielokrotnie odnosił się do tego wydarzenia w swoim nauczaniu. Już krótko po egzekucji, podczas spotkania z delegacją Kościoła koptyjskiego, powiedział:

„Powiedziano mi, że 21 mężczyzn zostało zamordowanych, ponieważ byli chrześcijanami. Mówili: ‘Jezu, pomóż mi!’. Zostali zabici tylko dlatego, że wyznawali Jezusa Chrystusa. Krew naszych braci chrześcijan jest świadectwem. Nieważne, czy są katolikami, Koptami, prawosławnymi – są chrześcijanami!”

W 2023 roku, z inicjatywy papieża Franciszka, imiona 21 męczenników koptyjskich zostały włączone do martyrologium Kościoła katolickiego, co jest wydarzeniem bezprecedensowym i świadczy o głębokim uznaniu ich świadectwa wiary oraz symbolicznym geście ekumenicznym. Decyzja ta została ogłoszona podczas spotkania papieża Franciszka z patriarchą Kościoła koptyjskiego, Tawadrosem II, co miało silne znaczenie w kontekście dialogu katolicko-koptyjskiego.

Męczeństwo koptyjskich chrześcijan w Libii pozostaje nie tylko symbolem współczesnych prześladowań religijnych. Miało służyć zastraszaniu wyznawców Chrystusa, a stało się świadectwem męstwa, wierności wierze i duchowej jedności chrześcijan. Przedstawia model „normalnej świętości”. Męczennicy byli młodymi zwykłymi mężczyznami ze swoimi troskami i radościami dnia codziennego. W rodzinnych domach są przechowywane ich wizerunki w koronach i w białych szatach diakonów. Żaden dom po ich męczeńskiej śmierci nie okrył się żałobą, a kondolencje i wyrazy współczucia nie były oczekiwane. Bliscy zamordowanych mężczyzn mają teraz w niebie swoich świętych męczenników, a to jest powód do radości, nie rozpaczy. Nic już nie może ich ani dotknąć, ani zranić.

Ikona w temacie 21 koptyjskich męczenników powstała w 2025 roku zainspirowana pracą Tony’ego Rezk’a. Swoim charakterem nawiązuje do ikonografii koptyjskiej – żywe kolory, wyraziste linie, uproszczone figury. 21 klęczących mężczyzn w stylizowanych pomarańczowych szatach wznosi wzrok w górę oczekując na spotkanie z Chrystusem w niebie. Otrzymają korony świętych, które założą im aniołowie. Za nimi wzburzone niebiesko-fioletowe fale przechodzą intensywną czerwienią w piaskowe barwy plaży, bo jak mówiono – po ich egzekucji – ziemia i morze spłynęły krwią. W dolnej części zewnętrznej ramki widnieje napis w języku koptyjskim „21 męczenników z Libii”.

21 koptyjskich męczenników z Libii, wg. Tony'ego Rezk'a, tempera jajkowa, 30x40 cm, 2025 r.
21 koptyjskich męczenników z Libii, wg. Tony’ego Rezk’a, tempera jajkowa, 30×40 cm, 2025 r.
Krótki film upamiętniający 21 koptyjskich męczenników. Animacja została wykonana w stylu koptyjskiej ikonografii. Polskie napisy dostępne są w ustawieniach, w prawym dolnym rogu ekranu.
Ikony

Bibliografia:

Close