Matka Boża Hodogetria – Kazańska Ikona Matki Bożej | Renata Benyamin Matka Boża Hodogetria

W sierpniu 2019 r. uczestniczyłam w warsztatach o tematyce Kazańska Ikona Matki Bożej, które w Garbatce- Letnisku prowadził o. Jacek Wróbel SJ.

Istotą przedstawień Matki Bożej jest bliskość – podkreślająca nie tyle uczucie Matki do Syna – co wskazująca na to, że Syn Boży rodząc się jako człowiek rodzi się z Maryi, aby Ona była Matką Boga. Kazańska Ikona Matki Bożej należy do typu przedstawień Matki Bożej Hodogetrii – Wskazującej Drogę (Ja Jestem Drogą, Prawdą i Życiem). Maryja jest ukazana frontalnie, najczęściej w półpostaci. Jej Oblicze lekko chyli się ku Jezusowi, którego trzyma na lewym ramieniu. Prawą dłonią wskazuje na Niego. Maryja ukazuje ludziom Syna Bożego, a Synowi przedstawia Jego wierny lud. Chrystus znajduje się w nieznacznym oddaleniu od twarzy Matki, frontalnie wobec nas. Prawą dłoń wznosi w geście błogosławieństwa, w lewej dłoni trzyma zwój (od XVI w. również księgę lub kulę), lub jest ona skryta pod ubraniem. Chrystus występuje w ikonograficznym typie Chrystusa – Emmanuela (hebr. Bóg z nami), który był odpowiedzią na herezję nestorianizmu głoszącej rozdzielną dwoistość natury Chrystusa oraz odrzucającej boskość Chrystusa-człowieka. Ukazanie dziecka jako dorosłego symbolizuje dojrzałość duchową. W tym przedstawieniu zwraca też uwagę szczególna powaga. Ikona Hodegetrii ukształtowała się w Bizancjum, toteż przebija z niej oficjalność i ceremonialność stosowana na dworze cesarskim, ukazująca świętość i godność władzy. Ta majestatyczność została przyjęta na wiele wieków jako obowiązujące w ikonie Boskiego Macierzyństwa – Bogarodzicy z Chrystusem-Emmanuelem. Maryja jest Matką człowieczeństwa i symbolizuje każdego z nas, gdyż łaska wiary jest dana również naszej trosce. Dzięki nam świat pozna Chrystusa, bo przyjmując łaskę Bożą powtarzamy Zwiastowanie i akt wiary – „fiat” – akt Chrztu Świętego – nasze zanurzenie się w Misterium Życia Chrystusa. Chrystus w nas duchowo rośnie i my przemieniamy się w Chrystusie. Możemy mówić Panu Bogu „tak”, jak Maryja.

Powstanie Kazańskiej Ikony Matki Bożej sięga XVI wieku. Jej historia jest niezwykła. Tradycja podaje, że Matronie Onuczinej – dziewięcioletniej dziewczynce – we śnie ukazała się Matka Boża. Wydarzyło się to w 1579 r., po wielkim pożarze, jaki wybuchł w Kazaniu – stolicy państwa tatarskiego. Matka Boża wskazała dziewczynce, gdzie znajduje się Jej ikona. Odkryto ją na popielisku pod dużą warstwą popiołu i gruzu. W tym miejscu powstał żeński klasztor, w którym pierwszą zakonnicą, a potem przeoryszą, została wspomniana Matrona Onuczina przyjąwszy zakonne imię Marta.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej Kazańska Ikona Matki Bożej przybyła do Moskwy. 22 października w 1612 r. z miasta wypędzono oddziały polskie, a żołnierze z ikoną udali się na Kreml. Ikona w kolejnych latach zmieniała swoje miejsce pobytu. W 1633 r. została umieszczona w moskiewskim soborze Kazańskiej Ikony Matki Bożej. W 1721 r. przeniesiono ją do Petersburga. Ostatecznie w 1811 r. została złożona w zbudowanym soborze Kazańskiej Ikony Matki Bożej w miejscu jej odnalezienia. W 1904 r. została skradziona wraz z wizerunkiem Zbawiciela w drogocennych szatach (obie ikony zdobiły klejnoty o wartości do 100 000 rubli) przez Bartłomieja Chaikina (Stoyana), dwudziestoośmioletniego wieśniaka i jego wspólników. Na rozprawie Stoyan zaprzeczył udziałowi w kradzieży. Jednak czynności śledcze wykazały, że ikona została prawdopodobnie spalona w jego mieszkaniu. Następnie pojawiło się wiele wersji, jak np. że ikona nie została zniszczona, a że skradziono jedynie jej kopię (w klasztorze Kazańskiej Ikony Matki Bożej istniała legenda, według której ostatnia opatka klasztoru, po kilku próbach kradzieży cudownego obrazu przez rabusiów, zastąpiła oryginalną ikonę jej kopią, i że Stoyan właśnie tę kopię skradł), jak również, że Stoyan odsprzedał ikonę staroobrzędowcom za ogromną kwotę pieniędzy. Ikona pojawiła się ponownie w Wielkiej Brytanii i USA w latach 50-tych na czarnym rynku. Zakupił ją wtedy John Haffert (Amerykanin, założyciel Błękitnej Armii Fatimskiej). Haffert skonstruował w Fatimie kaplicę, w której przez kilkanaście lat przechowywano ikonę, by następnie w 1993 r. ofiarować ją papieżowi Janowi Pawłowi II, aby ten zwrócił ją prawosławnym. Tak też się stało. W 2004 r. została ona przekazana przez delegację pod przewodnictwem kardynała Waltera Kaspera Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Według niektórych opinii nie jest to oryginał, lecz kopia ikony. Jednak zdaniem teologa, dr Adolfa Hampela, który miał znaczący wkład w przeniesienie Kazańskiej Ikony Matki Bożej do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej nie ma fundamentalnego znaczenia, czy to jest oryginał, czy kopia – powrót ikony może bowiem stać się symbolem duchowego odrodzenia, i to nie tylko dla Rosji. Ponieważ ikona przekazana z Watykanu jest modlitewna, a zatem, efekt będzie taki sam: ikona przyniesie spokój i ciszę życiu Rosji i Tatarstanu, ochroni ją przed kłopotami i nieszczęściami.

Przy opracowywaniu tego materiału korzystałam z wiedzy zdobytej na warsztatach oraz niżej podanych źródeł

Źródła:

Renata Benyamin

Moja Galeria